«Il paradiso sarebbe un suono sottile». Inediti di H.C. ten Berge
Oggi pubblichiamo cinque poesie inedite del poeta H.C. ten Berge. Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
ALBI (H.C. ten Berge)
(…)
Exterminare sluit elk discours.
Honden doorzoeken het gras in verpauperd habijt,
Erven zijn leeg,
Leeg ook de huizen van wevers,
Verbrand en gebeten. Zeker, het zuiden is leeg
Als een schede en rood.
En domini canes snuiven met wellust
Het adembenemend parfum van hun pij.
In het droge gras van Tam slapen
De vrouwen van Albi.
ALBI (H.C. ten Berge). Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
(…)
Exterminare chiude ogni discorso
Cani frugano l’erba con tonache consunte,
Eredi sono vuoti,
Vuote anche le case dei tessitori,
Bruciate e morsicate. Certo, il sud è vuoto
Come un fodero e rosso.
E domini canes annusano con bramosia
Il profumo mozzafiato del loro saio.
Nell’erba secca di Tam dormono
Le donne di Albi.
WINTERZIN (H.C. ten Berge)
Een grijze lucht die urenlang
op sneeuwen stond,
zich inhield, schuchter toen
een handvol vlokken zond
als een belofte voor de nacht
waarin je wakend lag
te slapen tot de dageraad
het sneeuwen niet meer tegenhield
en je gonzend van geluk
de dag begon en uit het zolderraam
de eeuwen en de witbestoven akkers
naast de landweg overzag,
en er niets was dat die vervoering brak –
SENSO INVERNALE (H.C. ten Berge). Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
Un cielo grigio che per ore
stava sul punto di nevicare,
si tratteneva, allora timido
inviò una manciata di fiocchi
come una promessa per la notte
nella quale giacevi sveglio
dormendo fino all’alba
non trattenendo più il nevicare
e tu a turbinare per la contentezza
il giorno iniziò e dalla finestra del solaio
vide i secoli e i campi polverosi di bianco
vicino alla strada di campagna,
e niente a rompere quel trasporto –
HOE IS HET OM NU TE LEVEN (H.C. ten Berge)
Hoe het is om nu te leven
te midden van
te midden van
geschonden geesten en verwarde vrienden
die ontheemd in eigen huis,
beroofd van al wat
breekbaar en waarachtig is,
de zweepslag van een nieuwe knechtschap incasseren.
Hoe het is om nu te leven –
door verleugening en kromspraak
uit de taal verjaagd te worden
knecht te zijn van hen
die ons zouden bedienen —
Tot monddode wezens vermalen,
door naamloze machten beheerst,
wordt ons de adem afgesneden,
wordt het mes ons op de keel gezet.
COM’È VIVERE ORA (H.C. ten Berge). Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
Com’è vivere ora
in mezzo a
in mezzo a
spiriti violati e amici confusi
sfollati nelle loro stesse case,
derubati di tutto
ciò che è fragile e veritiero,
incassando le frustate di una nuova servitù.
Com’è vivere ora –
banditi dalla lingua
da sbavature e distorsioni
essere servi di coloro
che dovrebbero servirci –
Macinare creature fino a farle ammutolire,
governati da poteri senza nome,
ci tagliano il fiato,
ci puntano il coltello alla gola.
DE ANDERE SLAAP (H.C. ten Berge)
Grijs licht, late zwanen in strakke vlucht
langs ijle belijning van wijkende bergen
op het hemelse paard uit fergana gekomen
en nu aan de rand van verstijfde moerassen
zuidelijk de weg die zich splitst op het herfstig plateau:
denkbeeld van damp om bereden nomaden,
flits van een trein roodbestoft uit de bergflanken brekend –
en laag, in het westelijke bekken, de gele dooier der zon.
door gidsen gebracht, slecht geoefend maar goed
uitgerust zit ik op mos tussen magere berken
ik por in de as van een stokoude stookplaats;
vochtige neusvleugels, wenkbrauwen borstelig van rijp
een vroege sneeuwhaas krijgt te laat lucht
van de azende vos
L’ALTRO SONNO (H.C. ten Berge). Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
Luce grigia, cigni tardivi in volo serrato
lungo sottili linee di monti che diradano
giunti sul destriero celeste da Fergana
e ora sull’orlo di paludi pietrificate
a sud la strada che si biforca sull’altopiano autunnale:
abbozzo di vapore attorno a nomadi a cavallo,
lampo di un treno rosso polve che sbuca dai pendii dei monti –
e basso, nel bacino occidentale, il tuorlo giallo del sole.
condotto da guide, poco allenato ma ben
riposato siedo sul muschio tra betulle magre
ravvivo la cenere di un antico focolare;
narici umide, sopracciglia ispide di brina
una mattiniera lepre bianca si accorge in ritardo
della volpe a caccia
EEN LUNCH IN LINHÓ (H.C. ten Berge)
Het paradijs zou een subtiele klank zijn
en geen plaats.
Een kleur misschien, een boog van de veranda
die de tafel met het middageten in de schaduw houdt.
De wijnkaraf gekoeld, het dienblad
ingelegd met blauwe steentjes.
Roodgetint de matte glans van vloerplavuizen,
gedempte stemmen achter groene luiken
en Martinho, de kanarie, zingend in zijn kooi.
De huisslang tussen de agaven,
De vijgenboom tegen de muur.
Een geur van dennenhars, de wind
vanaf de bergen,
het tinkelend klokkenspel van glazen staafjes
aan een koord.
In de open deur Maria met een tafelschel.
Zoemende insecten, hagedissen, hier en daar
geritsel van dor blad.
Een doorschijnende libel staat roerloos boven vijverriet.
Gestold dit beeld, ontsnapt
aan de vergetelheid:
Het is al dertig jaar twaalf uur.
Gewassen fruit, nog vers, lekt uit
in een vergiet.
UN PRANZO A LINHÓ (H.C. ten Berge). Traduzione dal Nederlandese di Patrizia Filia.
Il paradiso sarebbe un suono sottile
e non un luogo.
Un colore forse, un arco della veranda
che tiene all’ombra il pranzo sul tavolo.
La fresca caraffa di vino, il vassoio
intarsiato di pietruzze azzurre.
Tinta di rosso l’opacità del piastrellato,
voci smorzate dietro persiane verdi
e Martinho, il canarino, che canta in gabbia.
La serpe domestica tra le agavi,
L’albero di fico contro il muro.
Un profumo di resina di pino, il vento
dai monti,
il tintinnio delle bacchette di vetro
ad una corda.
Sulla soglia Maria con un campanellino.
Insetti che ronzano, lucertole, qua e là
il fruscio di foglie secche.
Una libellula traslucida immota sul canneto.
Solidificata questa immagine, sfuggita
all’oblio:
Sono le dodici già da trent’anni.
Frutta lavata, ancora fresca, sgocciola
in uno scolino.
Poesia tratta da: Hollandse Sermoenen (Sermoni olandesi, 2008). Quel pranzo è un ricordo dell’incontro di H.C. ten Berge col poeta olandese F.C. Terborgh (1902-1981), avvenuto nel 1970 a Linhó-Sintra in Portogallo, dove Terborgh risiedeva.
H.C. ten Berge (1938) è un poeta olandese; è inoltre scrittore di prosa, saggista e traduttore di poesie. Ha insegnato ad Arnhem alla Hogeschool voor de Kunsten (Scuola Superiore per le Arti), lavorato per il National Museum of Man in Canada ed è stato affiliato, tra altre, all’Università del Texas a Austin. Nel 2003 riceve per la sua poesia il premio A. Roland Holst. L’intera sua opera letteraria è premiata col Constantijn Huygens e col P.C. Hooft (rispettivamente nel 1996 e nel 2006). La poesia scritta fino al 1993 è raccolta nel volume Materia Prima. Nel 2014 esce Cantus Firmus che contiene le poesie scritte negli anni 1993-2013. A quella segue nel 2016 Splendor (poesia sulla luce, le stagioni e le donne estatiche nel XIII secolo). Nel 2020 esce la raccolta In tongen spreken (Parlare in lingua) e nel 2022 Een kinderoog – De vroege jeugd van Xander Specht (Occhio di bimbo – L’infanzia di Xander Specht). Tra i tanti poeti tradotti ricordiamo Ezra Pound, Mark Strand, Christopher Middleton, Robert Hass e San Juan de la Cruz. Le sue traduzioni, che coprono gli anni che vanno dal 1968 al 2003, sono raccolte nel volume Op Een Mat Van Gele Veren (Su Una Stuoia Di Piume Gialle), uscito nel 2005. Alcuni titoli di prosa sono: del 2003 il romanzo Blauwbaards ontwaken(Risvegliare Barbablu), del 2009 Voorbeeldige vertellingen en hun versluierde betekenis (Racconti esemplari e i loro significati nascosti), del 2012 il romanzo-documentario De stok van Schopenhauer (Il bastone di Schopenhauer) e del 2018 Een spreeuw voor Harriët (Uno storno per Harriët), una raccolta di saggi, pagine di diario e annotazioni.